مقدمه
متخصصان حوزه سلامت روان با مراجعه کنندگان در موضوعات عمیقا احساسی و چالش برانگیز همکاری می‌کنند تا به آنها در مدیریت مسائلی همچون اختلالات روانی، تروما و موارد دیگر کمک کنند. رواندرمانگران از مداخلاتی بهره می‌برند که به مراجعان کمک می‌کند تجربه‌های خود را بهتر درک کرده و سلامت روان خود را بهبود ببخشند. بنابراین در حوزه سلامت روان، حفظ مرزهای حرفه‌ای با درمانجویان امری ضروریست.
رابطه میان درمانگر و مراجعان، رابطه‌ای پیچیده و حساس است. نبود مرزهای سالم می‌تواند به روابط ناسالمی بیانجامد که در درازمدت به نفع مراجع نخواهد بود. یادگیری نحوه تعیین و حفظ مرزهای سالم، برای اطمینان از ارائه مراقبت مناسب به مراجعان و همچنین برخورد مسئولانه با رابطه درمانگر-مراجع، یک امر حیاتی است.
در این میان حفظ مرزهای حرفه‌ای با مراجعان برای ایجاد محیطی امن، اخلاقی، و موثر در فرآیند درمان ضروری است. مرزهای روشن به تضمین تمرکز رابطه حرفه‌ای بر نیازهای مراجع کمک کرده و پایه‌های اعتماد و احترام را تقویت می‌کند. در این مقاله از دکترلینک ابتدا مرزهای حرفه‌ای در روانشناسی را با هم بررسی کرده و در ادامه به چندین راهکار برای حفظ مرزهای حرفه‌ای با درمانجویان اشاره می‌کنیم.
مرزهای حرفه‌ای در روانشناسی
در روان‌درمانی، لازم است قوانین و انتظارات به‌طور دقیق مورد بحث و توافق قرار گیرند تا رابطه برای همه طرفین قابل‌قبول و موفقیت‌آمیز باشد. مرزها شامل قوانین و انتظارات توافق‌شده‌ای هستند که پارامترهای رابطه را مشخص می‌کنند.
مرزها فراهم‌کننده:
- "یک چارچوب درمانی که مجموعهای از نقش‌ها را برای شرکت‌کنندگان در فرآیند درمان تعریف می‌کند" (اسمیت و فیتزپاتریک، 1995، ص. 499).
- "پایه‌ای برای رابطه درمانی با ایجاد حس امنیت و این باور که درمانگر همواره به نفع مراجع عمل خواهد کرد" (اسمیت و فیتزپاتریک، 1995، ص. 500).
- "تمایز بین انتظارات و تعاملاتی که در این رابطه مناسب در نظر گرفته می‌شوند و آنهایی که نامناسب محسوب می‌شوند" (آر. سامرز-فلاناگان، الیوت، و ج. سامرز-فلاناگان، 1998، ص. 38).
شش مورد از رایج‌ترین مرزها در روانشناسی
- لمس
- زمان
- فضا
- مکان
- هدایا
- افشای خود
چگونگی پرداختن به هر یک از این مرزها و مدیریت آنها در رابطه روان‌درمانی تأثیرات بزرگی بر رفاه مراجع و دستیابی به نتایج مطلوب درمانی خواهد داشت.
اهمیت مرزهای سالم در روانشناسی
مرزها در یک رابطه درمانی نقش محافظت از مراجع را ایفا می‌کنند. این مرزها در نخستین جلسه تعیین شده و مسیر تعاملات آینده را مشخص می‌کنند. وجود این مرزها برای پیشگیری از هرگونه آسیب روانی اضافی به مراجع ضروری است. هدف از درمان بهبود سلامت روانی مراجع است، نه تشدید مشکلات او.
مرزهای ضعیف نه تنها به مراجع آسیب می‌رسانند، بلکه می‌توانند تأثیر منفی بر درمانگر نیز داشته باشند. جذب بیش از حد احساسات مراجع یا ارتباط دادن آنها به زندگی شخصی درمانگر می‌تواند به سرعت منجر به فرسودگی احساسی در حرفه‌‌‌ی درمانگری شود.
نمونه‌هایی از نقض مرزها در روانشناسی
- شایستگی – مرز شایستگی در درمان زمانی تعریف می‌شود که یک حرفه‌ای تنها خدماتی را در زمینه‌هایی ارائه دهد که در آنها کاملاً متخصص باشد. برای مثال، درمانگری که در مشاوره اعتیاد تخصص دارد، نباید خدمات مشاوره ازدواج ارائه دهد. در عوض، باید مراجع را به متخصص مناسب ارجاع دهد.
- رابطه دوگانه – روابط درمانی نباید هم‌زمان با سایر انواع روابط وجود داشته باشد. رابطه دوگانه زمانی است که درمانگر با مراجع رابطه‌ای خارج از محیط درمانی داشته باشد. برای مثال، یک درمانگر نباید به دوستان یا اعضای خانواده خود خدمات درمانی ارائه دهد.
- مکان – درمان باید در یک محیط امن و حرفه‌ای انجام شود و نباید در مکان‌های عمومی صورت گیرد. برای مثال، درمانگر باید خدمات خود را از طریق یک پلتفرم امن سلامت از راه دور یا در یک فضای اداری ارائه دهد، نه در کافه یا مکان‌های شلوغی که امنیت به خطر می‌افتد.
- افشای اطلاعات شخصی – درمانگران باید از افشای اطلاعات شخصی درباره خود به مراجع خودداری کنند. این مرز به راحتی ممکن است توسط متخصصانی که می‌خواهند مراجعین خود را احساس امنیت و همدلی کنند، نقض شود، اما این امر می‌تواند باعث شود مراجع درمانگر را بیشتر به‌عنوان دوست ببیند تا یک متخصص.
- تماس فیزیکی غیرجنسی – هر نوع تماس فیزیکی ممکن است پیام اشتباهی درباره وضعیت رابطه درمانی به مراجع منتقل کند و باعث ایجاد حس ناراحتی یا ناامنی شود. اگرچه ممکن است خداحافظی با یک آغوش یا گذاشتن دست روی شانه مراجع پس از یک بحث احساسی مناسب به نظر برسد، اما این کار در محیط درمانی جایز نیست.
- سوءرفتار جنسی – روابط جنسی به هر شکل، نقض جدی مرزها و اصول اخلاقی است که درمانگران نباید هرگز از آن عبور کنند. عدم توازن قدرت بین مراجعین و درمانگران می‌تواند دیدگاه مراجع را نسبت به افرادی که باید در زندگی او افراد امنی باشند، مختل کند.
- و موارد دیگر – مرزهای اخلاقی متعددی وجود دارد که درمانگران باید در طول رابطه درمانی رعایت کنند تا مراجعین خود را محافظت کنند و محیطی امن ایجاد نمایند.
9 استراتژی برای حفظ مرزهای حرفه‌ای با مراجعین
حالا که خطرات عبور درمانگر از مرزها با مراجع را می‌دانیم، اقداماتی وجود دارد که ارائه‌دهندگان خدمات درمانی می‌توانند برای ایجاد مرزهای سالم انجام دهند.
1.تعیین نقش‌ها و مسئولیت‌های واضح
از ابتدا، بسیار مهم است که نقش‌ها و مسئولیت‌های هر دو طرف، درمانگر و مراجع، به وضوح مشخص شوند. این موارد شامل موارد زیر است:
- جلسات اولیه: در جلسات مشاوره اولیه، نقش خود و محدوده خدماتی که ارائه می‌دهید را به وضوح بیان کنید. توضیح دهید که مراجعین از رابطه درمانی چه انتظاری می‌توانند داشته باشند.
- موافقت‌نامه‌های کتبی: از موافقت‌نامه‌های کتبی مانند فرم‌های رضایت‌نامه و قرارداد با درمانجویان استفاده کنید تا انتظارات و مسئولیت‌های هر دو طرف را مشخص کنید. این مستندات می‌توانند به پیشگیری از سوءتفاهمات کمک کرده و مرزها را روشن کنند.
2. تنظیم دستورالعمل‌های ارتباطی
ارتباط مؤثر برای حفظ مرزهای حرفه‌ای ضروری است. دستورالعمل‌های واضحی برای نحوه و زمان ارتباط تعیین کنید:
- روش‌های ترجیحی: روش‌های ترجیحی ارتباطی، مانند ایمیل، تلفن یا پلتفرم‌های پیام‌رسانی امن را مشخص کرده و زمان‌های مناسب برای تماس را تعیین کنید.
- زمان‌های پاسخ‌دهی: با تعیین دستورالعمل‌های واضح برای زمان‌های پاسخ‌دهی، انتظارات را مدیریت کنید. به مراجعین اطلاع دهید که چه زمانی می‌توانند منتظر دریافت پاسخ به درخواست‌های خود باشند.
- زبان حرفه‌ای: در تمام ارتباطات، لحن حرفه‌ای را حفظ کنید و از زبان بیش از حد شخصی یا غیررسمی پرهیز کنید.
3.حفاظت از محرمانگی
محرمانگی یکی از جنبه‌های اساسی اخلاق حرفه‌ای است. حفاظت از اطلاعات مراجعین به ایجاد اعتماد و حفظ مرزها کمک می‌کند:
- سوابق امن: اطمینان حاصل کنید که تمام سوابق مراجعین، چه فایل‌های دیجیتال و چه مدارک فیزیکی، به طور امن نگهداری شوند. از سیستم‌های رمزگذاری‌شده یا بهتر از آن پرونده الکترونیک روانشناسی استفاده کنید.
- احتیاط: در بحث اطلاعات مراجعین در مکان‌های عمومی یا با افراد غیرمجاز دقت کنید. همیشه حفظ حریم خصوصی مراجع را در اولویت قرار دهید.
- رضایت آگاهانه: قبل از به اشتراک‌گذاری هر گونه اطلاعات مراجع با سایر حرفه‌ای‌ها یا ذینفعان، رضایت آگاهانه آنها را دریافت کنید.
پیشنهاد می‌شود: بررسی ثبت سوابق درمانجویان در پرونده الکترونیک روانشناسی
4.مدیریت مرزهای فیزیکی
محیط فیزیکی می‌تواند بر مرزهای حرفه‌ای تأثیر بگذارد. یک محیط حرفه‌ای و محترمانه ایجاد کنید:
- فضای حرفه‌ای: جلسات را در فضایی مشخص و حرفه‌ای، مانند دفتر کار یا اتاق مشاوره، برگزار کنید. از استفاده از فضاهای غیررسمی یا شخصی خودداری کنید.
- فضای شخصی: در تعاملات، فاصله فیزیکی مناسب را حفظ کنید تا به مرزهای شخصی احترام گذاشته شود و راحتی مراجعین تضمین گردد.
5.اجتناب از روابط دوگانه
روابط دوگانه، جایی که یک حرفه‌ای نقش‌های متعددی با یک مراجع دارد، می‌تواند بی‌طرفی و اخلاق را به خطر بیندازد. در اینجا نحوه اجتناب از آنها آورده شده است:
- انتخاب مراجع: از ارائه خدمات به دوستان، اعضای خانواده یا افرادی که رابطه شخصی با آنها دارید، خودداری کنید.
- ارجاع: اگر رابطه دوگانه اجتناب‌ناپذیر باشد، در نظر داشته باشید که مراجع را به یک حرفه‌ای واجد شرایط دیگر ارجاع دهید تا بی‌طرفی و رعایت اصول اخلاقی تضمین شود.
6.نظارت بر درگیری‌های عاطفی
حفظ مرزهای عاطفی برای تضمین بی‌طرفی حرفه‌ای و اثربخشی ضروری است:
- تفکر خودآگاهانه: به طور منظم احساسات و واکنش‌های خود را نسبت به تعاملات با مراجعین بازنگری کنید. از هرگونه واکنش عاطفی که ممکن است بر قضاوت حرفه‌ای شما تأثیر بگذارد، آگاه باشید.
- نظارت: از نظارت برای بحث در مورد چالش‌های عاطفی و دریافت راهنمایی در مورد حفظ مرزهای مناسب استفاده کنید. نظارت می‌تواند حمایت و دیدگاه‌های ارزشمندی فراهم کند.
- حمایت حرفه‌ای: در گروه‌های حمایتی همتایان یا مشاوره حرفه‌ای شرکت کنید تا استرس و درگیری‌های عاطفی را به طور مؤثر مدیریت کنید.
7. مدیریت هدایای دریافتی و دعوت‌های اجتماعی به‌طور مناسب
پذیرفتن هدایای دریافتی یا دعوت‌های اجتماعی از مراجعین می‌تواند مرزهای حرفه‌ای را مخدوش کند. در اینجا نحوه مدیریت این موقعیت‌ها آورده شده است:
- سیاست هدایای دریافتی: یک سیاست روشن در مورد پذیرش هدایا تدوین کرده و آن را به مراجعین اطلاع دهید. در ایده‌آل‌ترین حالت، از پذیرش هدایا خودداری کنید تا از بروز تضاد منافع احتمالی جلوگیری کنید.
- دعوت‌های اجتماعی: دعوت‌های اجتماعی که خارج از زمینه حرفه‌ای هستند را با کمال ادب رد کنید. اهمیت حفظ مرزهای حرفه‌ای را توضیح دهید تا یکپارچگی رابطه درمانی حفظ شود.
پیشنهاد می‌شود: ردفلگ‌های جلسات روانشناسی (6 مورد از نبایدهای جلسات روان‌درمانی)
8. مستندسازی همه موارد
نگهداری سوابق دقیق از تمام تعاملات و تصمیمات مربوط به مراقبت از مراجعین برای شفافیت و مسئولیت‌پذیری ضروری است:
- یادداشت‌های جلسات: جزئیات هر جلسه را مستند کنید، از جمله اهداف، مداخلات استفاده‌شده و پیشرفت مراجع.
- گزارش حوادث: هر گونه حادثه یا نگرانی مرتبط با مرزها را ثبت کنید و اقدامات انجام‌شده برای رسیدگی به آنها را ثبت نمایید.
- یادداشت‌های نظارت: سوابق گفتگوهای خود با ناظران در مورد مسائل مرزی و رفتار حرفه‌ای را نگه دارید.
9.مشارکت در توسعه حرفه‌ای مداوم
آگاهی از دستورالعمل‌های اخلاقی و بهترین شیوه‌ها برای حفظ مرزها ضروری است. در اینجا چند نکته برای توسعه حرفه‌ای مداوم آورده شده است:
- فراگیری اخلاق حرفه‌ای: در کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی که بر اخلاق حرفه‌ای و مدیریت مرزها تمرکز دارند، شرکت کنید.
- مطالعه مقالات در حوزه اخلاق حرفه‌ای: با جدیدترین مقالات و تحقیقات در زمینه خود آشنا شوید تا از استانداردها و شیوه‌های اخلاقی در حال تغییر آگاه باشید.
- مشاوره با همکاران: در مشاوره‌ها و گفتگوهای همکاران شرکت کنید تا از تجربیات و چالش‌های دیگران در حفظ مرزهای حرفه‌ای بیاموزید.
نتیجه‌گیری
حفظ مرزهای حرفه‌ای برای ایجاد یک محیط درمانی ایمن، اخلاقی و مؤثر ضروری است. با تعیین نقش‌ها و مسئولیت‌های روشن، تنظیم دستورالعمل‌های ارتباطی، حفظ محرمانگی، مدیریت مرزهای فیزیکی و عاطفی، و مشارکت در توسعه حرفه‌ای مداوم، متخصصان می‌توانند یک رابطه درمانی محترمانه و متمرکز با مراجعین خود برقرار کنند. این استراتژی‌ها به حفظ ایمنی هم مراجع و هم درمانگر کمک می‌کنند، اعتماد را تقویت کرده و نتایج مثبت‌تری در فرایند درمان به همراه خواهند داشت.
